کتب متوسطه ی اول در یک نگاه ( از نظر زبانی و ادبی )

بررسی کتب متوسطه ی اول

با مشارکت دبیران ادبیات متوسطه ی اول و دوم   چالدران

در نشست تخصصی بررسی کتب  متوسطه اول

گروه ادبیات

کتب درسی بهترین رسانه ی آموزشی وپرورشی وتعلیمی یک کشور می باشد ولی آن انتظاری که ما از محتوای کتب درسی داریم و انگیزه و توانی که از معلمان برای حصول به این نتیجه ی مهم ، انتظارهست  ،محقق نشده است .

کتاب فارسی متوسطه اول با رویکرد مشارکت جویانه تدوین شده که بیشتر بر تقویت مهارت های زبانی  وادبی تاکید دارد.به طوری که معلم ودانش آموز باید در کلاس پویایی و خلاقیت اشته باشند. ودانش آموز بتواند ضمن تقویت توانایی خواندن ونوشتن با لحن های مختلف خوانش آشنا شود وبتواند خود خالق آثار ونوشته ها باشد.

حجم زیاد کتاب باتوجه به مطالب ومحتواهای تاکید شده با ساعات آموزشی تخصیص یافته هم خوانی ندارد . باعلم براین که معلمی که به کتاب به چشم هنری نگاه می‌کند همیشه حجم کتاب را زیاد می‌داند و معلمی که کتاب را با یک نگاه علمی می‌نگرد حجم کتاب را کم تلقی می‌کند  هرچند حجم  کتاب  ربطی به تألیف ندارد بلکه باید در نحوه آموزش بازبینی صورت گیرد بزرگترین مشکل ما که نیاز به تجدیدنظر دارد بحث آموزش نیروی انسانی است آموزش و شیوه آموزش را باید تغییرداد ونسبت به افزایش ساعات آموزشی در س ادبیات فارسی تدابیری اندیشید

یکی از اصول ما در آموزش وپرورش حرکت از زبان آموزی به سمت ادبیات است. زبان‌آموزی مهم‌ترین اصل در دوره دبستان است ولی هر اندازه به سال‌های پایانی نزدیک می‌شویم از زبان فاصله گرفته و به ادبیات نزدیک می‌شویم. ولی سوال این است ما چه اندازه در متوسطه ی اول و دوم از زبان آموزی  احساس فراغت داریم ومشکلی در این زمینه احساس نمی کنیم ؟چند درصد از مدارس ما  از نظر خواندن ونوشتن مشکلی ندارند ؟تربیت سواد بیداری، شنیداری، مهارت خواندن، مهارت درک متن و... در برنامه‌های آموزشی دیده شده است تا بتوانیم به یک زبان ساده نقد علمی و علمی را در دانش‌آموزان ایجاد کنیم که این مباحث در تألیف کتاب‌های درسی در نظر گرفته شده است وکتب مثل سابق آمیخته با تکلف و دشواری نیست.

با توجه به این که در متوسطه ی اول مخاطبین ما نوجوانان هستند کتاب از سادگی و روایی خاصی برخوردار است ودر این راستا جذابیت و هنری بودن نیز به این مقوله اضافه می شود . بخش اعظم کتاب فارسی از نوع ادبیات خطابی است.

اشکال دیگر کتاب متوسطه اول  در بخش اَعلام است که اطلاعات کامل و صحیح به دانش‌آموز ارائه نکرده است به نظرم می‌آید کسی که اعلام زبان فارسی را نگاشته دارای دید صحیحی در حوزه سیاسی نبوده است زیرا همانطور که همه آگاهند یکی از روش‌های جهت‌دهی در حوزه فرهنگ دایرة‌المعارف نویسی است و می‌نویسند آن طور که می‌خواهند نوشته شود برای نمونه به نکته‌ای در این کتاب اشاره می‌کنم وقتی سخن از رضاخان در اَعلام این کتاب آمده است فقط سال تولد، درگذشت و به سلطنت‌ رسیدن در آن قید شده و انگار نه انگار که جنایتی کرده، کشف حجاب کرده، آزادیخواهان را به بند کشیده و به قتل رسانده و... این نکته نیز نباید فراموش شود که این کتاب یک کتاب درسی است و برای تعلیم و تربیت در نظر گرفته شده است و تمام متون وصفحات باید حاوی نکات تعلمی در ابعاد مختلف آن باشد

برخی مباحث زبانی وادبی بی هیچ مقدمه یا آموزشی در بخش های پایانی هر درس آورده شده که پرداختن به این مهم ، خود زمان زیادی را می طلبد .

برای آشنایی بهتر فراگیران وهمکاران و درک ودریافت کلی مطالب کتاب ، تمام آنچه در قلمروهای زبانی وادبی در هر پایه تنظیم شده ومد نظریادگیری ویاددهی قرارگرفته جمع بندی کرده و دراختیار همکارانم قرار دادم امیدوارم مورداستفاده سایرهمکاران نیز قرار گیرد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

درس	جمع بندی نکات ادبی وزبانی فارسی پایه هفتم
	دانش های ادبی	دانش های زبانی
درس یک	تشخیص ضرب المثل	جمله
درس دو	قرابت معنایی تشبیه	انواع جمله : خبری – پرسشی – امری - عاطفی
درس سه	بیان تفاوت زبان وادبیات (برای بیان مقصود از زبان –برای زیبایی وتاثیرگذاری از ادبیات استفاده می کنیم)	فعل
درس چهار	شبکه معنایی ( مراعات نظیر)	نهاد بیان فرایندواجی افزایش فقط  در قالب مثال ( خسته +ی= خستگی/آهسته +ی=آهستگی/ زنده +ی=زنده ای / شکفته +ی=شکفته ای)
درس پنج	تکرار	مفعول
درس شش	آموزش بازگردانی :جابجایی درشعر ونثر( شیوه بلاغی ) شدش گیتی به پیش چشم تاریک	متمم ونشانه های متمم (حروف اضافه) مخفف ضرب المثل
درس هفت	تخیل	------------------------
درس هشت	----------------------------	مسند   - شرایط نگاشتن نامه
درس نه	قالب شعری: قطعه	زمان فعل |(گذشته – حال – آینده )
درس ده	خاطره نویسی	بیان وضعیت فعل  : شخص  – شمار(مفرد –جمع)
درس یازده	----------------------------	ضمیر(گسسته «من/تو/او/ما/شما/ایشان»  پیوسته /« م . ت ش مان .تان .شان»)  –مرجع ضمیر هم خانواده( هم ریشه با ارتباط معنایی )
درس دوازده	توصیف استفاده از آیه –حدیث –ضرب المثل درنوشته	طرز ساخت فعل در زمان حال تشخیص بن مضارع
درس سیزده	انواع نظم : غزل .مثنوی  . رباعی  . قطعه انواع نثر : نثرساده . نثر ادبی	فعل گذشته یا ماضی و بیان شخص وشمار ماضی بن فعل    -    و  - مصدر
شانزده	داستان های رمزی  یا  نمادین	زمان فعل : آینده ترکیب وصفی و  اضافی
درس هفده	-------------------------	کلمات ساده و غیر ساده

 

جمع بندی نکات ادبی وزبانی فارسی پایه هشتم
درس		ادبی	زبانی
درس یک		ردیف – قافیه -تلمیح (درحد  اشاره به داستان مذهبی)	محتوا - ساختار : ( شکل بیرونی اثر) : نظم هست یا  نثر؟  شیوه ی بیان ؛ زبانی  یا ادبی ؟ واژه های متن ، ساده یا دشوار /  بن مضارع – مصدر - زمان
در دو		ارکان تشبیه : مشبه . مشبه به . ادات تشبیه . وجه شبه -     نماد
درس سه		واج آرایی ( نغمه حروف )( تکرارحرف )	فراید واجی : افزودن «ان » و  « ی» به پایان برخی واژه ها : زنده + ی= زندگی / رانندگی / دوندگان .پرندگان
درس چهار			اسم - : نهاد .مفعول . متمم . فعل
درس شش		قرابت(تناسب)  معنایی      /  ردیف .قافیه ادبیات اندرزی یا تعلیمی:بوستان .گلستان .مثنوی.کلیله
درس هفت		انتخاب لحن مناسب برای خوانش	نهاد .مفعول .متمم .فعل   /   گروه اسمی  و  هسته
درس هشت		قالب شعر:مثنوی
درس نه			وابسته های اسم : وابسته ی پسین. صفت بیانی –گروه اسمی
درس ده		جناس : ای هدد صبا به سبا میفرستمت	فرایند واجی : ( تفاوت نوشتار با گفتار ) واژه ای مثل شنبه پیدا کنید.منبر.سنبل .پنبه
درس یازده		تشبیه	وابسته ی پیشین : صفت اشاره : این . آن.همین .همان صفت شمارشی : اعداد اصلی ( یک . دو .سه ...) ترتیبی ( اولین . دومین ...) نهاد .مفعول .متمم .فعل
درس دوازده		قرابت معنایی	هسته ( اسم )-  وابسته وابسته ی پیشین :صفت پرسشی : کدام .چند چه صفت تعجبی: عجب .چه وابسته ی پسین : صفت بیانی
درس سیزده		کنایه	ترکیب اضافی - ترکیب وصفی نیاز به «یای میانجی » در واژه هایی  مثل : نوایِ خوش.بویِ گل
درس چهارده		ردیف    جناس	گروه اسمی و وابسته ها – صفت اشاره
درس شانزده		تشبیه ادبیات پایداری	وابسته های اسم: صفت مبهم گروه اسمی :هسته و وابسته فرایند واجی :  ب + آمد = بیامد /  ب+ افروخته = بیافروخته
درس هفده		ترجمه
	جمع بندی نکات ادبی و زبانی فارسی نهم
	درس	ادبی		زبانی
	درس یک	قرابت معنایی(تناسب )  بیان تفاوت زبان و ادبیات تشبیه – جان بخشی – مراعات نظیر		-
	درس دو	-		وابسته های گروه اسمی اسم به عنوان هسته ، وابسته دارد پیش از اشم : اشاره ، پرسش؛ شمارش ، تعجب و ...  وابسته پیشین پس از اسم بیایید وابسته ی پسین.
	درس سه	قرابت معنایی کنایه		پرسش انکاری: من کی این حرف را زدم؟
	درس چهار	-		صفت ساده - صفت های سنجشی ( برتر و  برترین یا تفضیلی) مقایسه ی صفت برتر با صفت برترین : برتر مقایسه بین دو چیز / برترین : مقایسه ی یک نمونه با انواع خود
	درس شش	-		گروه فعلی  زمان حال یا مضارع:  اخباری – التزامی – مستمر(جاری)
	درس هفت	تخلصِ شعری		قافیه
	درس هشت	تشبیه		رابطه ی معنوی : تضاد
	درس نه	تشبیه =درخت وجود نصیرالدین  کنایه: برزبان می راندند		گروه فعلی : فعل گذشته (ماضی)   : ساده ( مطلق )-  نقلی – استمراری – جاری ( مستمر) بعید – التزامی « زمان – نوع – شمار- شخص-بن»
	درس ده	-		بیان کامل تلمیح
	درس یازده	-		ماضی استمراری – ماضی مستمر
	درس دوازده	-		ماضی بعید-ماضی التزامی
	درس سیزده	ردیف شعر.قافیه قرابت معنایی( ارتباط معنایی )		-
	درس چهارده	-		قید
	درس شانزده	-		ساده – مشتق – مرکب
	درس هفده			فرایندواجی: بنده +ی= بنده ای